‘Wat een dag vandaag’

Op zondag 17 september 1944 worden boven Cuijk honderden zweefvliegtuigen losgekoppeld en dalen duizenden Amerikaanse parachutisten omlaag om te landen aan de overkant van de Maas. De vreugde onder de bevolking is groot en een inwoonster noteert opgelucht in haar dagboek, ‘Wat een dag vandaag!’ In het dorp zelf zijn dan nog Duitse militairen. Diezelfde middag landen twee Amerikanen, de gebroeders Smith, aan de verkeerde kant van de Maas, bij Cuijk. Vrijwel meteen na hun landing worden ze meegenomen door leden van het plaatselijk verzet en ondergebracht in een ondergrondse verblijfplaats. De volgende dag komen ze in actie. Ze nemen twee achtergebleven Duitsers gevangen en worden als helden ingehaald. Maar de mannen willen terug naar hun eenheid en dezelfde ochtend worden ze met de pont naar de andere oever van de Maas gebracht. Zodra de verzetsmannen terug zijn in Cuijk, vernielen ze de pont. Er is nu geen kans meer dat de Duitsers hier het water oversteken.

Twee keer twee

Een bizar toeval wil dat Cuijk diezelfde dag opnieuw ‘bevrijd’ wordt door twee Amerikaanse para’s. Die zijn op patrouille vanuit Mook en zoeken achtergebleven Duitsers. Ze worden door twee Nederlanders naar de Cuijkse kant gevaren. Ook zij worden als helden ingehaald. Ze brengen de omgeving in kaart vanuit de kerktoren. Na een stevige maaltijd willen ook zij weer terug naar hun onderdeel. Bij hun overtocht stuiten ze op een Duitse patrouille en dus moeten ze terug naar Cuijk. Via Grave keren ze later toch terug naar hun eenheid.

Onzekerheid

Dan breekt een tijd van opperste verwarring en onzekerheid aan . Het dorp is nog niet bevrijd, maar ook niet langer bezet. Op 20 september trekken opeens auto’s met Duitsers vanuit het zuiden door het dorp richting Grave. Wat betekent dit nu weer? De vlaggen en oranje versieringen worden snel binnengehaald. De chaos is compleet. Daarnaast schiet de ondergrondse vanaf posities langs de Maasdijk op Duitse troepen waardoor de indruk wordt gewekt dat het dorp al in geallieerde handen is. Een reactie kan niet uitblijven en diezelfde dag vallen de eerste Duitse granaten op Cuijk. Een deel van de bevolking vlucht weg, anderen besluiten het gevaar te trotseren hopend op een snelle komst van geallieerde troepen. Maar die laat nog even op zich wachten.

Nederlandse bevrijders?

Twee dagen breekt er opnieuw paniek uit als het gerucht de ronde doet dat SS’ers in de omgeving gesignaleerd zijn. Tot opluchting van de achtergebleven inwoners blijkt het loos alarm. Wel trekt op diezelfde 22 september een deel van de Nederlandse Prinses Irenebrigade door Cuijk. Maar ook zij zijn niet de lang verwachte bevrijders, want deze militairen zijn op weg naar Grave om de belangrijke brug daar te beschermen. In de dagen daarna verschijnt af en toe wel een Nederlandse patrouille in het dorp en gaan inwoners naar Grave om langstrekkende geallieerde troepen te bekijken. Cuijk bevindt zich in een onwerkelijk niemandsland, waarbij de inwoners voortdurend heen en weer geslingerd worden tussen hoop en vrees. Na twee weken is de redding eindelijk nabij. Voor het zover is komen nog vier inwoners, onder wie twee kinderen, om als gevolg van de beschietingen en raken tientallen anderen gewond.

Eindelijk!

Op zaterdag 30 september trekken als eersten de kwartiermakers van het 2de Bataljon van het Royal Ulster Regiment vanuit Bakel naar Cuijk. De rest van de Britse eenheid gaat de volgende dag naar Beers, vijf kilometer westelijk, en arriveert in de middag van dinsdag 2 oktober in Cuijk. Het hoofdkwartier wordt ingericht bij het spoorwegstation. De vijand heeft de verplaatsing blijkbaar opgemerkt, want de beschieting neemt in hevigheid toe en die eerste dag sneuvelt de eerste bevrijder, soldaat A. Howson, en raken er vier gewond. Cuijk is eindelijk echt bevrijd.

Noodlot

De tragedie na de ogenschijnlijke bevrijding van Cuijk was een gevolg van het gegeven dat de Britse opmars aan de oostelijke flank van Market Garden de Duitse terugtocht in de Peel volgde. Daardoor had het stuk Noord-Brabant tussen Overloon en de hoofdroute via Uden naar Grave geen prioriteit. Pas toen de operatie op 25 september was beëindigd begon het Britse opperbevel de gaten in de linies op te vullen en werd Cuijk bezet door een Brits bataljon. Dat ook hierna de rust niet weerkeerde had te maken met het tot stilstand komen van het front langs de Maas.

LIBERATED TWICE BY TWO MEN

Author
Jack Didden
Location
Centre Cuijk
Theme
Freedom

The village of Cuijk on the River Maas found itself in an unfortunate situation in September 1944 as being right in the no man’s land that had been created by the opposing troops during Operation Market Garden. For two long weeks the population hovered between fear and hope.

‘What a great day it is today!’

On Sunday 17 September 1944 hundreds of gliders were released above Cuijk and thousands of American paratroopers dropped and landed on the opposite bank of the Maas. The peoples’ joy was immense and one of the residents noted in her diary ‘What a great day it is today!’ There were also German soldiers in the village. On the same afternoon two Americans, the Smith brothers, landed on the wrong side of the Maas near Cuijk. Almost immediately after landing they were taken away by members of the local resistance and protected in an underground hiding place. They went into action the next day, and when they took two remaining Germans as prisoners they were treated as heroes. But the men wanted to return to their unit and on the same morning they were taken across the Maas by ferry. As soon as the resistance workers were back in Cuijk they destroyed the ferry. There was no longer any chance that the Germans could cross the river there.

Two times two

By strange coincidence Cuijk was on that very same day ‘liberated’ by two other American paratroopers. They were patrolling near the village of Mook and were searching for Germans left behind. They were ferried by two Dutchmen to the Cuijk side and they too were treated as heroes. They charted the area from the church tower and after a substantial meal they also decided to return to their section. During the crossing they stumbled on a German patrol and so they had to go back to Cuijk. They later returned to their unit via the town of Grave.

Uncertainty

Then followed a period of utter confusion and uncertainty. The village had not been liberated, yet it was no longer occupied. On 20 September the Germans and their vehicles once again moved through the village from the south in the direction of Grave. What did this mean now? The flags and decorations in the national colour of orange were quickly taken down. Chaos reigned. To add to this, members of the resistance shot at German troops from their positions along the Maas, giving the impression that the village was already in Allied hands. Reaction was inevitable and on the same day the first German shells landed on Cuijk. Some of the residents fled, others decided to defy danger in the hope that Allied troops would soon arrive. But that would mean waiting for some time.

Dutch liberators?

Two days later panic broke out again as rumours abounded that SS troops had been spotted in the area. To the relief of those who had stayed behind, this proved to be a false alarm even though on that same day, 22 September, part of the Dutch Princess Irene Brigade passed through Cuijk. But even they were not the long-awaited liberators, as these soldiers were on their way to Grave to defend the most important bridge there. In the days that followed, the occasional Dutch patrol was seen in the village and the locals went to Grave to watch the long lines of Allied troops. Cuijk found itself in an unreal no man’s land in which the inhabitants found themselves continuously alternating between hope and fear. Salvation finally came after two weeks. Before this happened, four residents, including two children, were killed by shelling and dozens of others were injured.

Finally!

On Saturday 30 September the first quartermasters from the 2^nd battalion of the Royal Ulster Regiment set out from Bakel to Cuijk. The rest of the British unit went to the village of Beers, five kilometres to the west on the following day, and arrived in Cuijk in the afternoon of 2 October. They established their headquarters near the railway station. The enemy presumably noticed the troop movements as the shelling increased, and on that first day the first soldier, A. Howson was killed and four others were injured. Cuijk was finally liberated.

Fate

The tragedy that occurred after the assumed liberation of Cuijk was the result of the British advance on the eastern front of Operation Market Garden, followed by the retreat of the Germans in the Peel region. For this reason the part of North Brabant between Overloon and the main route via Uden to Grave did not receive priority. It was only after the operation ended on 25 September that the British supreme command could start to fill the gaps in the lines and Cuijk was occupied by a British battalion. That peace did not return after this was due to forcing the cessation of activities of the front along the River Maas.

BEVRIJD DOOR TWEE KEER TWEE MAN