DE GEALLIEERDEN KOMEN ER AAN … OF TOCH NIET?

Schrijver
Irene van Kemenade
Locatie
Het boswachtershuis op Landgoed De Vloeiweide
Thema
Verzet
Radio Oranje, 5 september 1944. Met het bericht dat “het uur der bevrijding heeft geslagen” zette minister-president Gerbrandy de raderen van de Ordedienst (OD) in Nederland in werking. Dit onderdeel van het Nederlandse verzet was opgezet om de bevrijders te helpen. Nu de geallieerde troepen kennelijk zo snel naderden, maakte de Ordedienst zich gereed.

Een voorschot op de bevrijding

Een lokale afdeling van de OD had onderdak gevonden in het boswachtershuis op Landgoed De Vloeiweide nabij Rijsbergen. Diep verscholen in de bossen bood het huis van Ernest en Maria Neefs-Koijen een perfecte schuilplaats voor onderduikers en leden van de Ordedienst. Zich ten volle bewust van de enorme risico’s, gaf Moederke Neefs, want zo stond ze in de omgeving bekend, het verzet onderdak. Maria vond dat haar normale christenplicht. Bovendien wilde ze graag iets terugdoen, want dankzij het verzet was haar 18-jarige zoon Emiel de Arbeitseinsatz ontlopen.

Het boswachtershuis wordt onder commando van Paul Windhausen direct ingericht als radiopost van waaruit vier marconisten berichten over Duitse stellingen doorseinen. Helaas laat de zo vurig gewenste bevrijding geen uren of dagen, maar zelfs weken op zich wachten. Met elke nieuwe dag groeit de kans op ontdekking of verraad voor de 16 tijdelijke bewoners (marconisten, onderduikers en een bewakingsgroep) van De Vloeiweide. Vluchtende Duitse soldaten doorkruisen het gebied en de Feldgendarmerie patrouilleert er. De post werd uiteindelijk verraden door Lodewijk de Coster, een Vlaming in dienst van de Duitsers.

Verraad van de radiopost

In de vroege morgen van 5 oktober 1944 omsingelt een Duitse militaire eenheid, onder bevel van luitenant Kurt Steinmeier, de boswachterswoning. Op een paar honderd meter van de woning worden twee mitrailleurs in stelling gebracht. Om half zes wordt de aanval via de keukendeur ingezet. De bewoners van het huis zijn niet van plan zich zonder slag of stoot over te geven. Over en weer wordt er geschoten en met handgranaten gegooid. Commandant Paul Windhausen vraagt de Duitsers om Moederke Neefs en haar kinderen een vrije aftocht te geven. Hij wordt prompt dodelijk getroffen. Zoon Emiel treft daarop hetzelfde lot. Maria Neefs zoekt nu met 7 van haar 8 kinderen dekking in de kelder; een wilde bestorming van het huis volgt.

Zinloze slachtoffers

Aan het eind van deze chaotische ochtend blijken er twaalf mensen te zijn omgekomen, waaronder drie aan Duitse zijde en vijf van de Ordedienst. De overige acht leden van de Ordedienst worden de volgende dag gefusilleerd. Ook het gezin Neefs betaalt een hoge prijs: Maria en drie van haar kinderen, Emiel (18), Rietje (16) en Correke (4) overleven het drama niet. Enkele weken later, op 28 oktober 1944 wordt Rijsbergen bevrijd door de 104e Amerikaanse Infanterie Divisie.

Opgenomen in de collectieve herinnering

Naar aanleiding van het drama is zowel op De Vloeiweide als nabij de Schietheide (fusilladeplaats) een monument opgericht. Breda eerde de heldhaftige Maria al eerder met het Maria Koijenhof. Rijsbergen (gemeente Zundert) volgt bijna 75 jaar na dato met de vernoeming van twee straten naar Maria en haar echtgenoot in een nog te bouwen woonwijk.

 

FOTO
Familie Neefs in 1934
(Afbeelding: Rinie Maas, ‘Het verbeten verzet op de Vloeiweide’)
Historisch kader Dolle dinsdag
Geallieerde legers ‘hebben de Nederlandse grens overschreden’, zei de Nederlandse premier Pieter Gerbrandy op maandag 4 september 1944 op Radio Oranje. In heel Brabant, in heel Nederland, ontplofte het: Feest! Bevrijding! Mensen haalden vlaggen van zolder en trokken er de volgende dag op uit om de bevrijders welkom te heten. Verzetsmensen maakten zich klaar om de bevrijders te helpen, NSB’ers en Duitse soldaten raakten in paniek en kozen het hazenpad. Maar al snel bleek het bericht niet te kloppen. De Duitse bezetters traden hard op om de rust terug te brengen: in de dagen en weken na Dolle Dinsdag, zoals 5 september 1944 sindsdien wordt genoemd, was er in heel Nederland veel geweld.

Lees hier meer over Dolle Dinsdag: https://www.tweedewereldoorlog.nl/themas/wereldwijde-schaal-conflict/bevrijding/bevrijding-nederland/maatschappij/dolle-dinsdag/

SAMENWERKENDE PARTNERS

THE ALLIES ARE COMING … OR AREN’T THEY?

Author
Irene van Kemenade
Location
The forest ranger’s house on the Vloeiweide Estate (Rijsbergen)
Theme
Resistance

Radio Orange, 5 September 1944. With the message that: ‘The hour of liberation has struck’, Prime Minister Gerbrandy set in motion the wheels of the Ordedienst (Public Order Agency) in the Netherlands. This section of the Dutch resistance was set up to help the liberators. Now the Allied troops appeared to be approaching so fast, the Ordedienst got itself prepared.

Anticipating the liberation

A local department of the Ordedienst had found shelter in the forest ranger’s house on the Vloeiweide Estate near Rijsbergen. Hidden deep within the forest the house belonging to Ernest and Maria Neefs-Koijen provided a perfect refuge for those in hiding and the members of the Ordedienst. Fully aware of the enormous risks, ‘Moederke’ Neefs (Mother Neefs), as she was known colloquially, offered shelter to the resistance. Maria considered it to be her normal Christian duty. Furthermore, she wanted to give something back, because it was thanks to the resistance that her 18-year-old son Emile had avoided the Arbeitseinsatz (labour camps).

Under the command of Paul Windhausen, the forest ranger’s house was immediately set up as a radio post from where four radio operators transmitted messages about the German positions. Unfortunately, the so desperately desired liberation did not come within hours or days as anticipated but took weeks to happen. With every new day, the risk of being discovered or betrayed grew for the 16 temporary residents of the Vloeiweide (radio operators, those in hiding, and a group of guards). Retreating German soldiers criss-crossed the area and the Feldgendarmerie (Field Police) patrolled there. The post was eventually betrayed by Lodewijk de Coster, a Fleming working for the Germans.

Betrayal of the radio post

In the early morning of 5 October 1944, a German military unit, under the command of Lieutenant Kurt Steinmeier, surrounded the forest ranger’s house. Two machine guns were positioned a couple of hundred metres from the house. At half-past five the attack advanced through the kitchen door. The residents of the house were not going to give up without a fight. Shots were fired back and forth and hand grenades were thrown. Commander Paul Windhausen asked the Germans to give Moederke Neefs and her children free passage. He was promptly mortally wounded. The same fate followed for Maria’s son, Emile. Maria Neefs, with 7 of her 8 children, then sought cover in the cellar. A savage assault on the house followed.

Senseless victims

At the end of a chaotic morning, it became apparent that 12 people had met their end, of which three on the German side and five from the Ordedienst. The remaining eight members of the Ordedienst were executed by a firing squad the next day. The Neefs family also paid a high price: Maria and three of her children, Emiel (18), Rietje (16) and Correke (4), did not survive the drama. A few weeks later, on 28 October 1944, the Rijsbergen was liberated by the 104th American Infantry Division.

 

Recorded in the collective memory

As a result of the drama a monument has been erected both on the Vloeiweide Estate and on the nearby Schietheide (execution site). Breda had previously honoured the heroic Maria with the Maria Koijenhof (a courtyard garden). Rijsbergen (Municipality of  Zundert) followed almost 75 years after the event by naming two streets after Maria and her husband in a residential area that was to be built.

PHOTO

The Neefs family in 1934 (Image: Rinie Maas, ‘Het verbeten verzet op de Vloeiweide’ (The stubborn resistance on the Vloeiweide)).

PARTNERS