DE BOER EN DE LANDLOPERS

Schrijver
Marlon van den Bergh
Locatie
Op het land van Toon Graumans in Etten-Leur
Thema
Strijd 1944

Voor een hoop mensen ging het dagelijks leven tijdens de oorlog gewoon door. De boeren behielden hun taken en bewerkten hun land. Maar de meeste paarden werden gevorderd door de Duitsers, wat het werk op het platteland extra zwaar maakte. De oogst moest worden afgestaan aan de bezetter voor een “eerlijke” verdeling van het voedsel. Voor de boer en zijn familie bleef er vaak maar weinig over om van te leven.

Het boerenleven

Vlak voor de bevrijding van Etten-Leur is Toon Graumans druk bezig op het land. Gelukkig heeft Toon zijn paarden weten te behouden en bewerkt hij samen met zijn paarden de grond voor een nieuwe oogst. Op een paar honderd meter afstand rijden goederentreinen langzaam voorbij. Nietsvermoedend werkt Toon hard door. Hoe sneller hij klaar is, hoe beter. Plotseling staan de paarden stil en kijken op. Toon duwt ze voort, ze hebben nu eenmaal niet de hele dag de tijd. Maar wanneer ook Toon opkijkt, ziet hij plots een man op zijn land staan. De man draagt oude versleten kleren vol gaten. Het lijkt alsof hij zich al in geen jaren heeft gewassen of geschoren. Hij zwaait, maar Toon gaat onverstoorbaar door met zijn werk.

Toon maakt met zijn paarden de volgende ronde over het land. Bij terugkomst op de plek waar hij zojuist de man aantrof, ziet hij dat er zich een vijftal mannen bij de man hebben gevoegd. Ook zij lijken wel landlopers, allen dragen handboeien. Toon beseft dat de mannen krijgsgevangenen moeten zijn geweest die uit de langzaam rijdende goederentreinen zijn ontsnapt.

Een kwestie van leven of dood

Het maakt Toon wat nerveus. Zes ontsnapte krijgsgevangenen op zijn land. Wat als iemand ze ziet en de boer verraadt,dan brengt hij het er zeker niet levend vanaf. Toch besluit Toon ze te helpen. Hij haalt brood en melk voor de krijgsgevangenen. Ze moeten aansterken voordat ze verder kunnen op hun lange tocht naar huis. De mannen genieten van het heerlijke voedsel, als plotseling de buurman aan komt lopen. Toon is gespannen. Maar hij vertelt hem toch wat zich het afgelopen uur op zijn land heeft afgespeeld. Tot grote opluchting van Toon besluit de buurman hem een handje te helpen. De ontsnapte krijgsgevangenen worden later opgehaald door verzetsstrijders. Nadien heeft Toon nooit meer iets van de mannen vernomen.

In oktober 1944 werd Etten-Leur bevrijd en keerde de rust langzaam terug op het platteland. Zo ook voor Toon die zijn leven als boer samen met zijn paarden voortzette. Hij bleef zich altijd afvragen hoe het zou zijn afgelopen met de zes ontsnapte krijgsgevangenen die toen plotseling op zijn land verschenen.

HISTORISCH KADER:

Sommige burgers, die zich niet proactief bezighielden met verzetsactiviteiten, kwamen tijdens de oorlog onbedoeld voor de keuze te staan: meehelpen aan het verzet of het naleven van de belangen van de bezetter. Beide kwamen niet zonder enige consequenties. Het verzet betekende je eigen leven in gevaar brengen door anderen te helpen en je afzetten tegen de belangen van de bezetter. Het naleven van deze belangen kon door het Nederlandse volk juist worden gezien als verraad tegenover het vaderland en ook dat werd niet zomaar door alle mensen geaccepteerd. Het maken van de ‘juiste’ keuze was daarom dan ook niet altijd even gemakkelijk.

FOTO – Toon Graumans en de paarden

FOTO – Toon Graumans eerste links

Bekijk nog meer verhalen in dit thema

← BLACK FRIDAY: NOT IN VAIN JULLIE ZIJN VRIJ! →

SAMENWERKENDE PARTNERS

Farm life

Just before the liberation of Etten-Leur, Toon Graumans was busy working the land. Luckily, Toon managed to keep his horses and worked the land for a new harvest. Trains full of provisions slowly passed by just a few hundred metres away. Toon worked hard and kept his head down. The sooner it was all over, the better. Suddenly the horses stood still and looked up. Toon pushed them forward, they didn’t have time to stand still. But when Toon looked up, too, he suddenly saw a man standing on his land. The man was wearing old, worn-out clothes full of holes. It seemed like he hadn’t washed or shaved in years. He waved, but Toon continued his work unperturbed.

Toon made the next round with his horses across the field. When he returned to where he had just seen the man, he saw that five other men had joined him. They looked like tramps, too, all wearing handcuffs. It looked like the men must have been prisoners of war who escaped from the slow-moving goods train.

A matter of life or death

It made Toon a little nervous having six escaped prisoners of war on his land. If someone saw and betrayed the farmer, he certainly wouldn’t make it out alive. Still, Toon decided to help the men. He collected bread and milk for the prisoners. They needed to be strengthened up before they could continue their long journey home. The men were enjoying the delicious food, when suddenly the neighbour came walking by. Toon tensed up, but he told him what happened on his land in the last hour. To Toon’s great relief, the neighbour decided to help him. The escaped prisoners of war were later picked up by resistance fighters. Afterwards, Toon never heard anything from the men again.

In October 1944, Etten-Leur was liberated and slowly returned to the countryside it had once been. And so did Toon, who continued his life as a farmer, along with his horses. He always wondered what happened to the six escaped prisoners of war who suddenly appeared on his land that day.

HISTORICAL CONTEXT:

Some civilians who were not proactively engaged in resistance activities, were unintentionally faced with a choice during the war: to help resist or to comply with the interests of the occupying forces. Both choices came with their own set of consequences. Resisting meant endangering your own life by helping others and opposing the interests of the occupier. But complying with those interests could be seen by the Dutch people as a betrayal of their homeland, and that wasn’t simply accepted by everyone, either. That meant it wasn’t always easy to make the ‘right’ choice.