SAVED BY A COURAGEOUS BUS TRIP

Author
Birgit Barten
Location
Hoofdstraat 26, Heeswijk-Dinther
Theme
Resistance

‘I remember it all so well,’ explains Jeanne Hoevenaars-Voets. ‘I was only three years old, but I have so many images in my mind.’ Jeanne was born in 1941. Her parents lived on Hoofdstraat, which at the time was called Dorpsstraat, in Heeswijk and ran a confectionery shop. The couple secretly hid a Jewish couple for three years. ‘We still have contact,’ explains Jeanne.

One day, during the year 1942, an unusual customer stopped by the family’s shop. ‘My mother called him the “misterke”. He told my mother that he was looking for safe houses for Jewish people.’ Anna and Marinus Voets agreed and shortly afterwards, Herman and Leny van Dijk-Cohen came to live — or hide — with the couple. The Jewish couple also had three children at the time, although they did not come to live at the safe house.

The Jewish couple lived in a room behind the shop on the ground floor and it was Leny who taught Jeanne to walk and ride a bicycle. The parents, family and neighbours of Jeanne’s parents were told nothing of the concealment. The children were told to refer to Leny and Herman as their aunt and uncle. No one knew of the couple except for the ‘misterke’ and Doctor Lebeau, who treated Leny when he broke his collarbone.

Betrayal on the bus

One day much later, the ‘misterke’ visited the shop again and explained that the Jewish couple were to take a bus to ’s-Hertogenbosch. They were being sent to a new safe house as, he alleged, switching place from time to time was safer than staying in one location.

Anna Voets refused to be taken in by the explanation and would not allow the couple to leave. Instead, she got on the bus herself at the time specified by the ‘misterke’. As soon as the bus arrived in Middelrode, it was boarded by German soldiers wanting to carry out a check. ‘My mother was terrified, and she got off at the next stop. When she got back to Heeswijk, she wondered whether she had been betrayed by the “misterke”. I admire my mother’s courage tremendously,’ explains Jeanne admiringly.

He fell for it

Shortly after, the ‘misterke’ called in again to ask whether Herman and Leny had caught the right bus. ‘My mother insisted that they had got on the bus and the “misterke” fell for it. Who exactly he was and where he lived has always been a mystery.’

‘Heavy boots overhead’

The bus trip was not the only time that Jeanne’s mother had cause to suspect the ‘misterke’ of having a double agenda. Even though no one knew of the Jewish couple, the Germans nevertheless stormed the building one day. The Jewish couple were living on the ground floor, but thankfully the Germans only searched the upper floors and the latch on the door to the room in which Herman and Leny were living was barely visible. ‘It really was their salvation. It was so awful, I can still hear those heavy boots overhead. We had very narrow steps in our house and the Germans charged upstairs with such aggression.’

Still in contact

After the war, Leny and Herman emigrated to Brazil. To this day, the two families are still in contact.

PHOTO

Marinus and Anna Voets (Image: private ownership, Voets family, undated)

PARTNERS

GERED DOOR EEN DAPPERE BUSREIS

Schrijver
Birgit Barten
Locatie
Hoofdstraat 26, Heeswijk-Dinther
Thema
Verzet

‘’Ik kan het me allemaal nog zo goed herinneren’’, vertelt Jeanne Hoevenaars-Voets. ‘’Ik was maar drie jaar oud, maar kan me nog zoveel beelden voor de geest halen.’’ Jeanne werd geboren in 1941. Haar ouders woonden aan de Hoofdstraat, destijds heette dit de Dorpsstraat, in Heeswijk en hadden een Jaminwinkel. Drie jaar lang hield het echtpaar een Joods stel verborgen. ‘’Er is nog steeds goed contact’’, vertelt Jeanne.

Ergens in 1942 stapt een bijzondere klant binnen bij de snoepwinkel van de familie Voets. ‘’Mijn moeder noemde hem ook wel ‘het misterke’. Hij vertelde mijn moeder dat hij op zoek was naar onderduikadressen voor Joodse mensen.’ Anna en Marinus Voets stemmen toe en niet veel later worden Herman en Leny van Dijk-Cohen ondergebracht bij het echtpaar. Het stel wordt een onderdeel van het gezin met toendertijd drie kinderen. Leny leert Jeanne zelfs lopen en fietsen.

Het Joodse echtpaar verblijft in een vertrek op de begane grond, in een kamer achter de winkel. De ouders, familie en buren van Jeannes ouders weten niets van de onderduikers. De kinderen moeten Leny en Herman ‘oom en tante’ noemen. Niemand weet van de onderduikers behalve ‘het misterke’ en Dokter Lebeau, hij heeft geholpen bij het gebrokensleutelbeen van Leny.

Verraad in de bus

Op een dag komt ‘het misterke’ weer in de snoepwinkel en vraagt om de onderduikers op de bus naar ’s-Hertogenbosch te zetten. Ze zullen naar een nieuw onderduikadres gaan, af en toe switchen van plek zou veiliger zijn, zo beweert ‘het misterke’.

Anna Voets vertrouwt het niet en ze laat het Joodse echtpaar dan ook niet vertrekken. In plaats daarvan stapt ze zelf in de bus op het tijdstip dat ‘het misterke’ heeft doorgegeven. Zodra de bus in Middelrode arriveert, stappen er Duitse soldaten in de bus voor een controle. ‘’Mijn moeder schrok enorm en een halte later is zij de bus uitgestapt. Eenmaal te rug in Heeswijk vroeg ze zich af of ‘het misterke’ ze had verraden. Ik bewonder het lef dat mijn moeder had enorm’’, vertelt Jeanne vol bewondering.

Erin getrapt

Niet veel later komt ‘het misterke’ navragen of Herman en Leny wel met de juiste bus mee zijn gegaan. ‘’Mijn moeder hield vol dat ze in de bus zijn gestapt en ‘het misterke’ trapte erin. Wie deze man precies was en waar hij is ge­bleven is altijd een mysterie gebleven.”

‘Grote laarzen stormen naar boven’

De busreis is niet de enige reden waarbij Jeannes moeder ‘het misterke’ verdenkt van een dubbele agenda. Ondanks dat bijna niemand van de onderduikers weet, komen op een dag Duitsers binnengestormd. Het Joodse echtpaar verblijft op de begane grond maar de Duitsers zoeken alleen op de bovenverdiepingen. Bovendien is de klink van de kamerdeur waarachter Herman en Leny verbleven niet goed zichtbaar. “Het is echt hun redding geweest. Het was zo ontzettend akelig. Ik hoor nog de grote laarzen naar boven stormen. We hadden hele smalle traptreden, de Duitsers gingen met veel geweld naar boven.’’

Warme contacten

Leny en Herman emigreerden na de oorlog naar Brazilië. Tot op de dag van vandaag onderhouden de twee families warme contacten.

 

Historisch kader Vrouwen in het verzet

Om het de Duitsers zo moeilijk mogelijk te maken pleegden sommige Nederlandse burgers verzet. Verzetswerk werd veelal gedaan door mannen, maar ook een aantal vrouwen. Zij gebruikten hun traditionele rol in het huishouden als dekmantel om deel te nemen aan het verzet. Ze namen onderduikers in huis of zorgden voor een veilig onderduikadres. Ook hielpen de verzetsvrouwen mee door koerierswerk te verrichten, en illegale kranten, voedselbonnen en zelfs wapens te vervoeren. Voor vrouwen was het gemakkelijker om zich vrij over straat te bewegen. Mannen liepen de kans opgepakt te worden voor de arbeidsinzet. Toch was het ook voor de vrouw een klus met groot gevaar. Lees hier meer over de vrouwen in het verzet: https://www.verzetsmuseum.org/jongeren/gewapend_verzet/vrouwen_in_verzet

Bronnen:

FOTO
Marinus en Anna Voets (Afbeelding: privébezit familie Voets, z.j.)

SAMENWERKENDE PARTNERS