A SAFE PLACE

Author
Doret Eeken
Location
De Zonnewende estate,, Sint-Michielsgestel
Theme
Resistance

It was the summer of 1942 and the raids on Amsterdam were well under way. During one of the raids, a student from Utrecht noticed four Jewish toddlers who had been left out on the street. She didn’t hesitate and took the children back to Utrecht where, together with a fellow student, she found a family that could hide the children. That rescue helped pave the way for a student resistance group called the ‘Utrecht Children’s Committee’.

A safe place — that’s what the members of the Utrecht Children’s Committee sought for Jewish children. Many of the children came from the Jewish crèche, which was located opposite the Hollandse Schouwburg theatre, where children were often separated from their parents and then deported. To spare the children this horrific fate, ingenious disappearing acts were employed to smuggle them out, with children often hidden in potato or laundry bags.

The resistance work the students were doing was extremely dangerous and they needed to act quickly. Finding safe houses for the children was difficult and relied on a network of contacts.

One of the safe houses that the Utrecht Children’s Committee did manage to find in summer 1943 was a house on De Zonnewende estate in Sint-Michielsgestel, a safe place in Brabant far from the turbulence of Amsterdam. The house was used to hide four children in the care of Dirk de Ruiter and Mies van Ginkel, an unmarried couple from Amsterdam. They were acquaintances in the Committee’s network and had previously organised safe houses for Jews in Amsterdam.

Danger

There then followed some doubt about Dirk and Mies. The illegal newspaper of the resistance Vrij Nederland (Free Netherlands) got wind of contact between the couple and the National Socialist Movement in the Netherlands (NSB), a troubling discovery that spelled danger, and not only for the four children. Dirk and Mies knew the secret contact address of the Committee, a student house in Utrecht, and if that information were to fall into the wrong hands, the consequences would be disastrous.

Acting on this knowledge, the members of the Utrecht Children’s Committee decided to take drastic action. Two female members of the Committee, Hetty Voûte and Gisela Söhnlein, only just managed to bring the children to safety. On the afternoon of 11 June, Dirk and Mies, along with a young man who happened to be at their house at the time, were surprised by a resistance commando group.

Dirk de Ruiter was killed instantly, having been hit by a bullet in the chest causing him to crack his skull. Mies and the young man were seriously injured but managed to flee and alert the Boxtel police. An investigation by the police quickly led them to Hetty and Gisela and on 12 June, they were arrested in Utrecht.

 

After a brief spell in prisons in ’s-Hertogenbosch and Haaren where they were interrogated, the two women found themselves in Camp Vught. When the camp was evacuated in 1944, Hetty and Gisela were deported to a concentration camp for women in Ravensbrück from where, after a tough time, they were ultimately released. In 1988, they were given the Yad Vashem award for helping Jews.

Together with other children’s groups, the Utrecht Children’s Committee helped to save the lives of hundreds of Jewish children. Sadly, a number of children fell into the wrong hands and were ultimately transported to concentration camps. What happened to the four children who briefly hid in De Zonnewende is unknown. Did they find a truly safe place?

PHOTO
Hetty Voûte and Gisela Sohnlein
(Image: Camp Vught National Monument, undated)

 

PARTNERS

EEN VEILIGE PLEK

Schrijver
Doret Eeken
Locatie
Landgoed de Zonnewende, Sint-Michielsgestel
Thema
Verzet
De zomer van 1942. De razzia’s in Amsterdam waren in volle gang. Een studente uit Utrecht zag dat tijdens een razzia vier Joodse peuters werden achtergelaten op straat. Ze aarzelde niet, nam de kinderen mee naar Utrecht en vond samen met een mede-student een gezin waar de peuters konden onderduiken. Hier bleef het niet bij: uit de reddingsactie groeide een studenten­verzetsgroep: het Utrechts Kindercomité.

Een veilige plek. Dat is wat de leden van het Utrechts Kindercomité zoeken voor Joodse kinderen. Een groot aantal van deze kinderen komt uit de Joodse crèche, tegenover de Hollandse Schouwburg. Hier worden de Joodse kinderen gescheiden van hun ouders en vervolgens gedeporteerd. Om de kinderen dit lot te besparen worden ze via ingenieuze verdwijntrucs naar buiten gesmokkeld, bijvoorbeeld verstopt in aardappel- of waszakken.

Het verzetswerk dat de studenten doen is gevaarlijk. Ze moeten vaak razendsnel handelen. Het vinden van veilige adressen is niet eenvoudig en verloopt via een netwerk van contactpersonen.

Eén van de onderduikadressen waarover het Utrechts Kindercomité in de zomer van 1943 beschikking krijgt is een huisje op landgoed De Zonnewende in Sint-Michielsgestel. Een veilige plek in Brabant, ver van het roerige Amsterdam. Hier worden vier kinderen ondergebracht onder de hoede van Dirk de Ruiter en Mies van Ginkel, een ongehuwd stel uit Amsterdam. Zij zijn bekenden in het netwerk van het comité: eerder hebben zij in Amsterdam onderduikadressen geregeld voor Joden.

Gevaar

Maar dan ontstaat er twijfel over Dirk en Mies. De illegale verzetskrant Vrij Nederland krijgt lucht van contacten tussen het Amsterdamse stel en de NSB. Dit betekent een enorm gevaar, en niet alleen voor de vier kinderen. Dirk en Mies kennen het geheime contactadres van het comité, een studentenhuis in Utrecht: als deze informatie in verkeerde handen valt dan zijn de gevolgen niet te overzien.

De leden van het Utrechts Kindercomité nemen een drastisch besluit. Twee vrouwelijke leden van het comité, Hetty Voûte en Gisela Söhnlein weten de kinderen ternauwernood in veilig­heid te brengen. In de middag van 11 juni worden Dirk en Mies, samen met een jongeman die zich op dat moment bij hen in het huisje bevindt, verrast door een knok­ploeg van het verzet.

Dirk de Ruiter wordt direct gedood: een kogel treft hem in de borst en zijn hoofd wordt ingeslagen. Mies en de jongeman raken zwaar gewond maar weten te ontkomen en waarschuwen de Boxtelse politie. Speurwerk van de politie leidt al snel naar Hetty en Gisela. Op 12 juni worden zij in Utrecht gearresteerd.

Na een korte verblijf in gevangenissen in ’s-Hertogenbosch en Haaren, waar zij worden verhoord, belanden de twee vrouwen in kamp Vught. Als kamp Vught in december 1944 wordt ontruimd worden Hetty en Gisela gedeporteerd naar het vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück.

Na een zware tijd werden Hetty en Gisela bevrijd uit Ravensbrück. Ze ontvingen in 1988 de Yad Vashem-onderscheiding voor hulp aan Joden. Samen met andere kindergroepen redde het Utrechts Kindercomité de levens van vele honderden Joodse kinderen. Een aantal kinderen viel in verkeerde handen en kwam uiteindelijk toch in de concentratiekampen terecht. Hoe het de vier kinderen die korte tijd op de Zonnewende verbleven is vergaan is onbekend. Vonden zij een echt veilige plek?

 

FOTO
Hetty Voûte en Gisela Sohnlein
(Afbeelding: Nationaal Monument Kamp Vught, z.j.)

SAMENWERKENDE PARTNERS