A TREACHEROUS MURDER

Location
Deurne
Author
Piet Snijders

Erwin Michael Joseph – always known as Michael – was Jewish. He was the only child (1925) of Kurt Joseph and Elly Glogau from Berlin. Early in the 1930s his father committed suicide. A couple of years later Jewish persecution began in Germany. Elly and Michael looked for suitable shelter in Amsterdam as a way of avoiding fate.

In 1937 Elly remarried to Heinz Graumann, a former friend from Berlin who had also fled Germany. The future seemed bright for a short time, but then war broke out and the Nazis also carried out their witch hunt for Jews in the Netherlands. The Graumanns went on the run again. Michael Joseph was 16 at the time and the family came into contact with people smugglers. They promised to transport the Graumanns to Switzerland. The price: 10,000 guilders. They must pay a deposit of 6000 guilders for the first part of the journey.

The Graumanns were joined by a German Jewish family with a nine year old son. After a secret journey to Brabant, the six of them were housed temporarily in a bathhouse in Brandsma’s wood in Vlierden.

This is where José Peerbooms turned up; the ‘Don José’ of the Peel land resistance. He and Brandhorst said they had arranged for a tanker which would take the refugees across the Dutch-Belgian border. After a week the transport was still not there.

For fear of being discovered ‘the Jew helpers’ decided on another way to get rid of their refugees. Brandhorst purchased an iron hammer and together with Peerbooms he dug a deep pit further away in the woods. The two told the refugees that they would be able to move on to another hiding place one by one. On Wednesday evening 16 September 1942 they collected Michael Joseph as the first one.

They asked Michael to sit by a ditch close to the Bikkels park. Spurred on by Peerbooms, Brandhorst knocked the life out of the boy with one blow of his hammer. Possibly Michael did not even feel what happened to him. When his ‘rescuers’ were certain that he was dead, they buried the boy in the pit. Michael’s brown suitcase remained behind in the bushes.

Shortly afterwards, Brandhorst and Peerbooms learned that a farmer in the Voorpeel in Zeilberg could still take in fugitives. At the farmhouse the remaining refugees moved into a chicken shed. They then heard that Michael has been murdered.

Totally shattered, they lived on the farm until the end of the war. But this tragedy was crying out for reprisal. While the war was still raging, José Peerbooms was liquidated by the Peel land resistance. Henk Brandhorst was sentenced to six years imprisonment at his trial in 1946

 

 

And the others?

  • Erwin Michael Joseph was given a permanent grave in 1945 in the protestant cemetery in Deurne, bearing the inscription. ‘Murdered by the people who promised him safety.’
  • Elly Graumann committed suicide shortly after the war.
  • Heinz Graumann remarried and moved to America.
  • The 9 year old son of the German Jewish family that had joined the Graumann family lost his father through a heart attack at the end of the war. He emigrated to America with his mother.
  • Michael Joseph’s grave was threatened with being cleared in 1994. Ed van de Kerkhof, a journalist on the Eindhovens Dagblad newspaper living in Deurne wrote a poignant report about it.
  • Michael’s senseless death once again awakened feelings of horror in many; the grave remained and various books were written about the drama.
  • Many years later Michael’s suitcase turned up, it had been kept all that time by local residents.
  • Barely 500 metres from the spot where the boy was murdered, this gem ended up in a small private museum belonging to Wils Verberne (1997) who at that time was the same age that Michael had been then!
PHOTO

The Amsterdam fugitives placed this advertisement in the Helmondsch Dagblad newspaper on 29 November 1944.
(Image: Helmondsch Dagblad, 1944)

More stories by this theme

PARTNERS

EEN VERRADERLIJKE MOORD

Locatie
Deurne
Schrijver
Piet Snijders

Erwin Michael Joseph – roepnaam Michael – was joods. Enig kind (1925) van Kurt Joseph en Elli Glogau uit Berlijn. In de vroege jaren ’30 pleegde zijn vader zelfmoord. Een paar jaar later begon in Duitsland de Jodenvervolging. Elli en Michael zochten een goed heenkomen in Amsterdam. Alsof het noodlot te ontlopen viel.

Op de vlucht

In 1937 hertrouwt Elli met Heinz Graumann. Hij is een vroegere Berlijnse vriend, eveneens uitgeweken. Even gloort de toekomst. Maar dan komt er oorlog en gaan de Nazi’s ook in Nederland op jodenjacht. De Graumann’s slaan opnieuw op de vlucht. Joseph is dan 16. Het gezin ontmoet de mensensmokkelaars Henk Brandhorst en Arie van Hemert. Die beloven de Graumanns naar Zwitserland te loodsen. Kosten: 10.000 gulden. Voor het eerste traject moeten ze 6.000 gulden aanbetalen.

De Graumann’s krijgen gezelschap van Albert en Irene Heppner en hun 9-jarige zoon Max, ook een op drift geraakt Duits-joods gezin. Na een heimelijke reis naar Brabant, wordt het 6-koppige gezelschap tijdelijk ondergebracht in een badhuisje in Brandsma’s bos te Vlierden. Hier duikt José Peerbooms op; ‘Don José’ in het Peellandse verzet. Hij en Brandhorst zeggen een tankwagen te hebben geregeld, die de vluchtelingen de Nederlands-Belgische grens over zal brengen. Na een week is dat vervoer er nog niet.

We moeten van ze af

Bang voor ontdekking besluiten ‘de jodenhelpers’ zich op een andere manier van hun vluchtelingen te ontdoen. Brandhorst koopt een ijzeren hamer en samen met Peerbooms graaft hij verderop in ’t bos een diepe kuil. De twee houden hun vluchtelingen voor dat ze een voor een naar een onderduikadres kunnen. Op woensdagavond 16 september 1942 halen ze Michael Joseph als eerste op.

Nabij de Bikkels vragen ze Michael bij een greppel te gaan zitten. Aangespoord door Peerbooms slaat Brandhorst de jongen met één klap van zijn hamer van de wereld. Misschien heeft Michael niet eens gevoeld wat hem overkwam. Als ‘zijn redders’ zeker weten dat hij dood is, begraven ze de jongen in de kuil. Michaels bruine koffertje blijft in de struiken achter.

Kort daarna vernemen Brandhorst en Peerbooms dat boer Harrie Janssen aan de Voorpeel in Zeilberg nog onderduikers kan gebruiken. Op Janssen’s boerderij betrekken de overgebleven vluchtelingen een kippenhok. Van Arie van Hemert krijgen ze te horen dat Michael is vermoord.

Totaal ontredderd blijven ze tot het einde van de oorlog bij Harrie Janssen wonen. Maar de tragedie schreeuwt om een vervolg. Nog tijdens de oorlog wordt José Peerbooms door het Peellandse verzet geliquideerd. Henk Brandhorst krijgt bij zijn berechting in 1946 zes jaar cel.

 

En de rest?

  • Erwin Michael Joseph kreeg in 1945 een permanent graf op de protestantse begraafplaats in Deurne. ‘Vermoord door mensen die hem veiligheid beloofden’ staat erop.
  • Elli Graumann benam zich kort na de oorlog het leven.
  • Heinz Graumann hertrouwde en vertrok naar Amerika.
  • Albert Heppner stierf aan het einde van de oorlog aan een hartaanval.
  • Irene Heppner en zoon Max emigreerden ook naar Amerika.
  • Harrie Janssen en zijn familie gingen naar Brazilië.
  • Het graf van Michael Joseph dreigde in 1994 te worden geruimd; de Deurnese ED-journalist Ed van de Kerkhof schreef er een indringende reportage over.
  • Opnieuw wekte Michael’s zinloze dood de afschuw van velen; het graf bleef en er verschenen boeken.
  • Jaren later dook ook Michaels koffertje weer op, al die tijd bewaard door buurtbewoners.
  • Nauwelijks 500 meter van de plek waar de jongen werd vermoord, belandde het kleinood in het privé-oorlogsmuseumpje van Wils Verberne (1997), op dat moment even oud als Michael Joseph toen!
  • Ooggetuige Max Heppner (filmpje onder) is momenteel woonachtig in Miami.

FOTO
Deze advertentie plaatsten de Amsterdamse onderduikers op 29 november 1944 in het Helmondsch Dagblad.
(Afbeelding: Helmondsch Dagblad, 1944)

Bekijk nog meer verhalen in dit thema

SAMENWERKENDE PARTNERS