ÉÉN DAG VERLOF

Schrijver
Liesbeth Sparks
Locatie
Oosterwijksestraat 21, Alphen
Thema
Mobilisatie

In augustus 1939 was het de Nederlandse regering duidelijk: oorlog met Duitsland was een reëel gevaar. Op 28 augustus kondigde zij de Algemene Mobilisatie af: 280.000 dienstplichtige mannen werden opgeroepen voor het leger. Die mobilisatie duurde uiteindelijk negen maanden. Al die mannen waren vanaf die tijd van huis. Ze konden slechts sporadisch met verlof. Ook Jan Segers uit Alphen.

Jan Segers en Jonneke van Gorp leren elkaar kennen, als ze in Alphen op dezelfde boerderij werken, als knecht en meid. Ze trouwen in september 1931 en kopen een boerderij in het buurtschap Alphen-Oosterwijk, tweeënhalve kilometer van het dorp. Het is aanvankelijk een kleine boerderij, met drie koeien. De drie kippenhokken zijn het domein van Jonneke. Ook Jan is een harde werker, en langzamerhand groeit de boerderij. Er komen kinderen: kort na elkaar worden er vijf geboren. Het zesde kindje overlijdt tijdens de bevalling.

Ingekwartierd

Eind augustus 1939 krijgt Jan Segers bericht. Omdat hij als jongeman in dienst is geweest, moet hij zich nu, bijna 35 jaar oud, melden voor de algemene mobilisatie. Zijn boerderij, vijf kinderen en zwangere vrouw moet hij achterlaten. Veel boeren in de omgeving hoeven zich niet te melden – vanwege defensiebezuinigingen zijn zij nooit getraind. Aanvankelijk zit Jan niet ver van huis: bij de grens van het Nederlandse gehucht Strijbeek. Hij kan op de fiets af en toe naar huis. Maar kort na de Duitse inval in Polen, op 1 september 1939, wordt Jan ingekwartierd in Veenendaal, vlakbij de Grebbeberg.
Dan, in september 1939, staat Jonneke Segers op punt van bevallen. Haar broers hebben alles klaargezet en houden de vijf oudere kinderen in de gaten. Een vrouw uit het dorp helpt bij de bevalling. Alles gaat goed: dochter Joke komt gezond ter wereld. Jan Segers krijgt per telegram bericht van de komst van zijn nieuwe telg. Hij wil graag naar huis om zijn vrouw en kind te zien. Eén dag verlof krijg hij: 24 uur om de urenlange reis te maken, er te zijn voor zijn gezin en dan weer op tijd terug te zijn. Wat nu? Jan besluit naar huis te gaan en daar iets te ritselen.

Briefje

Eenmaal thuis begroet hij zijn vrouw, aait zijn dochtertje over de bol, en stapt dan op de fiets naar Baarle-Nassau. Daar woont dokter Govaerts. Die is er bij de bevalling van Jonneke niet aan te pas gekomen, want alles is volgens het boekje verlopen. Maar de arts schrijft op verzoek van Jan tóch een briefje. Jan Segers heeft écht een dag extra verlof nodig, want: ‘de moeder is van de zenuwen bezweken.’ Heel ver bezijden de waarheid kan het niet zijn geweest natuurlijk, met vijf kleine kinderen en een zesde in de wieg.
De volgende dag stapt Jan op de bus die hem naar Tilburg brengt, waar hij op de trein zal stappen naar de verschrikkingen van de Grebbelinie. Zijn twee oudste dochters, Netje en Ria, lopen met hem mee en zwaaien hem uit.
‘Bid maar voor mij,’ zegt Jan. ‘Dat hebben wij al lang gedaan,’ antwoorden zij.

Tijdens de strijd om de Grebbeberg, die duurde van 11 mei tot 13 mei 1940, vochten duizenden Nederlandse militairen, veelal onderbewapend, tegen een Duitse overmacht. Van de Nederlanders die daar vochten, sneuvelden er 424. Jan Segers keerde na de strijd levend terug naar zijn gezin in Alphen. Over wat hij in die dagen meemaakte, praatte hij nauwelijks.

https://youtu.be/JKXN_IoIcns

Historisch kader mobilisatie

In augustus 1939 was het de Nederlandse regering duidelijk: oorlog met Duitsland was een reëel gevaar. Op 28 augustus kondigde zij de Algemene Mobilisatie af: 280.000 dienstplichtige mannen werden opgeroepen voor het leger. Duizenden mannen moesten een weg vinden naar hun nieuwe post. Op 29 augustus reden er 500 extra treinen om al die duizenden soldaten naar de juiste plek te brengen. Zestig extra goederentreinen vervoerden 14.000 paarden. De mobilisatie duurde uiteindelijk negen maanden.

Lees hier meer over de mobilisatie in Nederland: https://www.tweedewereldoorlog.nl/themas/wereldwijde-schaal-conflict/nederland-in-oorlog/mobilisatie/

FOTO
Jan Segers, ongeveer 30 jaar oud.
(Afbeelding: privébezit familie Segers, z.j.)

Bekijk nog meer verhalen in dit thema

← MY LITTLE FELLA DE VLUCHT →

SAMENWERKENDE PARTNERS

ONE DAY’S LEAVE

Location
Oosterwijksestraat 21, 5121 NL Alphen

Author
Liesbeth Sparks

In August 1939 it was clear to the Dutch government: war with Germany was a distinct danger. On 28 August they announced the General Mobilisation: 280,000 male conscripts were called up for the army. This mobilisation eventually lasted nine months. All the men were away from home after that time. They could only occasionally get home leave. This included Jan Segers from Alphen.

Jan Segers and Jonneke van Gorp met each other when they were working at the same farm in Alphen as farm hand and maid. They married in September 1931 and bought a farm in the hamlet of Alphen-Oosterwijk, two and a half kilometres from the village. It was originally a small farm with just three cows. The three chicken sheds were Jonneke’s domain. Jan also worked hard and the farm was gradually enlarged. They had children; five were born within a short time. The sixth child died at birth.

Billeted

At the end of August 1939 Jan Segers received a notification. Because he had done military service as a young man he would now, aged almost 35, have to register for the general mobilisation. He would have to leave his farm, five children and a pregnant wife behind. Many farmers in the area did not have to sign up – defence cuts meant they had never been trained. Initially Jan was not far from home: near the border in the Dutch hamlet of Strijbeek. He could occasionally go back home on his bike. But shortly after the German invasion of Poland on 1 September 1939, Jan was billeted at Veenendaal close to Grebbeberg.

Then, in September 1939, Jonneke Segers was about to give birth. Her brothers had prepared everything and were keeping an eye on the five older children. A woman from the village helped with the birth. All went well and a healthy daughter Joke entered the world. Jan Segers received news of the new arrival by telegram and he wanted to go home to see his wife and child. He was given one day’s leave: 24 hours to make a journey that would take several hours, to be there with his family and to be back on time. What to do? Jan decided to go home and rustle up something.

Letter

As soon as he got home he greeted his wife, stroked his little daughter’s head and got on his bike to go to the town of Baarle-Nassau, where Doctor Govaerts lived. The doctor had not been present when Jonneke gave birth because it had been a textbook birth, but at Jan’s request the doctor wrote a letter. Jan needed one day’s extra leave because ‘the mother was suffering from nerves’. It may not have been very far from the truth, what with five small children and a sixth in the cradle.

Next day Jan got in the bus that would take him to Tilburg, where he would go by train to the horrors of the Grebbe Line. His two oldest daughters, Netje and Ria walked with him to wave goodbye.

‘Pray for me,’ said Jan. ‘We’ve been doing that for a long time,’ they replied.

During the Battle of the Grebbeberg, which lasted from 11 to 13 May 1940, thousands of Dutch soldiers, mostly inadequately armed, fought the German forces. Of the Dutch who fought there, 424 perished. Jan Segers survived and returned to his family in Alphen. He rarely spoke of what he had encountered during those days.

PHOTO
Jan Segers, about 30 years old.
(Photo: Privately owned by family Segers, z.j.)