EEN NOODLOTTIG TOEVAL

Schrijver
Jack Didden en Tjeu Cornet
Locatie
Grafmonument Grave en woning Nuland
Thema
Inval mei 1940
Op vrijdag 10 mei 1940, enkele uren na de Duitse inval, bliezen Nederlandse troepen bij Grave de Maasbrug op, om de Duitsers tegen te houden. Die middag sloegen veel burgers op de vlucht naar Nuland, Heesch en Geffen. Tegelijk trokken de meeste Nederlandse troepen in Noord-Brabant zich, geheel volgens plan, terug op de vesting Holland. Grave viel dan ook zonder noemenswaardige strijd in Duitse handen.

Op de vlucht

Na het opblazen van de brug in de vroege ochtend ontstaat paniek onder de inwoners van Grave. Meer dan de helft van de inwoners, ongeveer 2000, besluiten de stad te verlaten uit angst voor het naderende krijgsgeweld. Onder hen de hoogzwangere Maria Derijck met haar man, vader, moeder en broer. Ze willen zo ver mogelijk weg. Dus lopen ze ‘zes uren gaons’ naar Nuland, dertig kilometer westelijk. Terwijl de lange sliert burgers over de weg trekt, groeit de onrust. De Luftwaffe heeft de opdracht terugtrekkende Nederlandse troepen aan te vallen en Duitse vliegtuigen scheren voort­durend laag over de stoet vluchtelingen. Na de uiterst enerverende tocht is iedereen opgelucht wanneer eindelijk Nuland zonder kleerscheuren wordt bereikt. De Gravenaren worden gastvrij opgevangen bij mensen thuis. Maria komt met haar familie en nog twee gezinnen terecht in de woning van Nelleke en Jan Zwanenberg. Zij drijven een kruidenierswinkel aan huis. Nuland is een oase van rust en de vluchtelingen lijken er veilig te zijn. Uitgeput vallen ze in slaap.

Bommen

De volgende dag komt de oorlog in alle hevigheid terug. Kort na elkaar vallen zes bommen vlakbij de huizen bij de spoorlijn. De halve woning van Nelleke en Jan Zwanenberg wordt in één klap weggevaagd. Maria Derijck verliest al haar naasten met wie ze is gevlucht: haar man, ouders en broer. Jan Zwanenberg wordt getroffen door een scherf en is de rest van zijn leven gehandicapt. Enkele dagen later begraaft Maria Derijck haar familieleden in Nuland. Terug in Grave ziet Maria dat er nauwelijks strijd is geleverd in het stadje aan de Maas. Drie weken na het bombardement brengt Maria een zoon ter wereld. Ze wil ook graag haar verloren familieleden dicht bij zich hebben en ze doet veel moeite om hen in hun woonplaats te laten herbegraven.

De mythe van de melkkar

Naderhand deed in Nuland het verhaal van ‘de melkkar’ de ronde. Burgers vertelden dat ze op de dag voor het bombardement, 10 mei, een vliegtuig boven Nuland hadden gezien. Ze dachten dat die mogelijk de dagelijkse melkkar voor een munitiewagen had aangezien en een bommenwerper had gealarmeerd. Dat verhaal moet naar het rijk der fabelen worden verwezen. Vermoedelijk heeft een Duitse bommenwerper die was geraakt (mogelijk de Heinkel 111 die dezelfde dag bij Oss neerkwam) zijn lading voortijdig laten vallen om hoogte te winnen. Fataal genoeg voor de inwoners gebeurde dit toevallig boven Nuland. In totaal vallen er vallen
dertien doden, van wie elf vluchtelingen uit Grave. Onder de doden zijn twee gezinnen met kinderen; het jongste slachtoffer is pas één jaar oud. Zo werden tijdens de oorlog veel vaker gewone burgers bij vergissing getroffen. Voor de vier leden van de familie Derijck werd later in Grave alsnog een grafmonument opgericht.

FOTO
Het huis van de familie Zwanenburg na het bombardement

SAMENWERKENDE PARTNERS

AN ILL-FATED COINCIDENCE

Author
Jack Didden en Tjeu Cornet
Location

Monument in Grave and house in Nuland

Theme
Invasion May 1940

On Friday 10 May 1940, a few hours after the German invasion, Dutch troops blew up the bridge over the River Maas at Grave to resist the Germans. That afternoon, large numbers of residents fled Grave to Nuland, Heesch and Geffen. At the same time, the majority of Dutch troops in North Brabant retreated to Fortress Holland, according to plan. Grave then fell to the Germans, with little resistance.

Escape

After the blowing up of the bridge in the early morning, there was considerable panic amongst the residents of Grave. More than half of them, around 2000, opted to leave the city in fear of the approaching battle. One of those who fled was the heavily pregnant Maria Derijck, together with her husband, father, mother and brother. They wanted to get as far away as they could, so they walked for six hours towards Nuland, thirty kilometres to the west. As the long line of people trudged along the road, the unrest began to grow. The Luftwaffe had been given orders to attack retreating Dutch troops and German aircraft repeatedly flew low over the procession of refugees. Once the trepidatious journey was over, there was a sense of relief amongst the refugees when they finally reached Nuland unscathed, and they were gladly welcomed into people’s homes. Maria, her family and two other families were taken in by Nelleke and Jan Zwanenburg, who were running a grocery store from their home. Nuland was an oasis of a calm at that time, and somewhere the refugees felt safe. Exhausted, they fell to sleep.

The bombs

The calm did not last long, however, and the following day the war returned with intensity. Six bombs fell in quick succession, close to people’s homes and the railway line, and half of Nelleke and Jan Zwanenburg’s home was obliterated just like that. Maria Derijck lost all of the relatives with whom she had fled Grave — her husband, parents and brother, and Jan Zwanenburg was hit by a splinter and was disabled for the rest of his life. Maria Derijck buried her family members in Nuland a few days later. Back in Grave, Maria saw that there had been little conflict. Three weeks after the bombardment, Maria gave birth to a son. Desperately wanting her lost family members as close to her as possible, she worked tirelessly to have them reburied in her home town.

The myth of the milk float

The tale of the ‘milk float’ was passed around Nuland following the bombardment. Residents claimed to have seen an aeroplane over Nuland on the day before the bombardment, 10 May. They thought that it had likely spotted the milk cart doing its daily rounds, had mistaken it for a munitions vehicle and had alerted a bomber. It’s a story that ought to be added to the already bulging library of fables. Presumably, a German bomber who had been hit (possibly the Heinkel 111 that had landed in Oss on the same day), had dropped his load early to gain height. Sadly for the residents, he did this over Nuland, killing thirteen, eleven of whom were refugees from Grave.

Amongst the dead were two families with children, the youngest victim was just one. Many ordinary citizens were struck accidentally during the war. A monument was later erected in Grave for the four members of the Derijck family who perished.

PHOTO

The Zwanenburg family home after the bombardment

PARTNERS