BIJ VEGHEL GAAT HET MIS

Schrijver
Wouter van Gorp
Locatie
Aa-brug in Veghel, tussen de Hoogstraat en de Markt
Thema
Inval mei 1940

De Peel-Raamstelling loopt van Grave tot Weert; een defensieve lijn van rivieren, kanalen en kazematten die Noord-Brabant van Limburg scheidt. Het gebied rondom Odiliapeel wordt verdedigd door jongens uit Hegelsom, Horst, Deurne en America. Vanaf augustus 1939 zijn ze onder de wapenen. Toon Geurts en zijn schoolvriend Hendrik Beelen zijn onder hen.

Ze kennen elkaar goed, Toon en Hendrik. Als buurjongens in hun geboortedorp Hegelsom raakten ze bevriend en samen waren ze in 1930 al dienstplichtig. Nu, tien jaar later, vechten ze voor hun land.

De onhoudbare linie

Op 9 mei 1940 wordt de angst werkelijkheid: Duitsland valt aan. Het Duitse leger is enkele kilometers verderop per trein het land binnengedrongen. De Peellinie blijkt onhoudbaar.

De Duitsers verspreiden zich snel. Ook vliegtuigen komen de grens over en Toon, Hendrik en de rest van de soldaten van het 2e bataljon moeten zich terugtrekken, naar de Zuid- Willemsvaart. “Een van de weinige dingen die we nog konden doen was op de vliegtuigen te schieten.”

Hiermee begint voor Toon Geurts, gemobiliseerd soldaat uit Hegelsom, een terugtocht die zich laat kenmerken door verwarring, tegenslag en angst.

De brug bij Veghel

De terugtocht loopt door Veghel, waar de soldaten opdracht krijgen de bruggen over de Aa op te blazen. Het doel is om de Duitse opmars te vertragen. Haast is geboden: de Duitsers zitten hen dicht op de hielen en schieten op de Nederlanders die zich terugtrekken over de velden. Hendrik wordt geraakt in zijn helm. Het is echter een schampschot en Hendrik zal de strijd overleven.

Dat lot is niet iedereen beschoren: in de vroege ochtend van 11 mei trekt het bataljon terug over de met springstof “geloaien” Aa-brug in Veghel. Terwijl Toon samen met een kameraad de kar met mitrailleur bedient en het vuur van de Duitsers beantwoordt, rennen de laatste militairen over de brug. Het bevel tot ontploffing wordt gegeven, een aantal seconden te vroeg.

Door de knal springen de ruiten van de woonhuizen rondom de brug. Leidingen breken en gevels barsten. Soldaat Johan Beurskens staat nog op de brug.

Als het stof is opgetrokken en de ravage zichtbaar wordt, kan er geen twijfel over bestaan: soldaat Beurskens heeft het niet overleefd. Op 29-jarige leeftijd wordt hij slachtoffer van de terugtocht. Een gruwelijk einde dat Toon tot op late leeftijd zal bijblijven.

De boot gemist

Tijd om bij het verlies stil te staan is er niet: per vrachtwagen gaat de terugtocht verder naar Zeeland. Toon wil bij Hendrik op de wagen, maar een sergeant pikt zijn plek in. “Neem jij die fiets maar.” Vanuit Vlissingen nemen Hendrik en anderen de boot naar Engeland, maar Toon komt te laat. Hij sluit zich aan bij andere militairen en snijdt een nieuw uniform op maat. En dan komt het bericht dat Nederland heeft gecapituleerd.

Na twee weken als krijgsgevangene te zijn vastgehouden wordt Toon naar huis gestuurd. Nederland is bezet. Toon zal zijn vriend Hendrik niet meer zien tot na de oorlog.

Een verhaal van generaties

In Odiliapeel komt in 1950 een monument voor de gevallenen van het bataljon. Johan Beurskens, de laatste man op de brug, staat als eerste genoemd. Iedere eerste zondag van mei marcheren de oudgedienden naar het monument. Toon Geurts is er tot zijn dood in 2007 ieder jaar bij. Zijn verhaal vertelt hij door aan zijn zoon en kleinzoon, nuchter en realistisch. “De gewone Duitse soldaten deden ook maar wat hun werd opgedragen. Eigenlijk hetzelfde als de Nederlandse soldaten.”

FOTO
Toon Geurts met andere soldaten

Bekijk nog meer verhalen in dit thema

← THE OFF-LICENCE AND THE SCOOTER WIJ DACHTEN: DIE IS VANAVOND THUIS →

SAMENWERKENDE PARTNERS

The unsustainable line

On 9 May 1940, fear became a reality: Germany attacked. The German army had invaded the country by train only a few kilometres away. The line at Peel seemed unsustainable.

The Germans quickly spread out. Planes also crossed the border and Toon, Hendrik and the rest of the soldiers of the 2nd battalion had to retreat to the Zuid-Willemsvaart canal. “One of the few things we could do was fire at the aircraft.”

For Toon Geurts, a mobilised solider from Hegelsom, this was the start of a retreat that would be characterised by confusion, adversity and fear.

The bridge at Veghel

The retreat passed through Veghel, where the soldiers were ordered to blow up the bridges over the River Aa. The objective was to delay the German advance. It was a matter of urgency: the Germans were close on their heels and fired at the Dutch retreating across the fields. Hendrik was hit in his helmet. Fortunately, it was a grazing shot and Hendrik survived the attack.

That fate was not set aside for everyone. In the early morning of 11 May, the battalion retreated across the bridge over the River Aa in Veghel, which was loaded with explosives. While Toon, together with a comrade, operated the machine gun in response to the German fire, the last soldiers ran over the bridge. The order was given to blow up the bridge a few seconds too soon.

Through the blast, the windows in the houses around the bridge exploded. Pipes broke and facades cracked. Soldier Johan Beurskens was still on the bridge.

When the dust settled and the devastation became clear, it was all too obvious: Soldier Beurskens had not survived. At the age of 29, he became a victim of the retreat. A gruesome end that would stay with Toon until the end of his days.

Missed the boat

There was no time to stop and mourn the loss: the retreat continued by truck to Zeeland. Toon wanted to accompany Hendrik on the truck but a sergeant took his place. “You take the bike.” At Vlissingen, Hendrik and the others took the boat to England, but Toon arrived too late. He joined other soldiers and cuts a new uniform to size. They then heard the news that the Netherlands had surrendered.

After being held as a prisoner of war for two weeks, Toon was sent home. The Netherlands was occupied. Toon would not see his friend Hendrik again until after the war.

A story of generations

In 1950 a monument for the fallen soldiers of the battalion was erected in Odiliapeel. Johan Beurskens, the last man on the bridge, was listed first. Every first Sunday in May the veterans march to the monument. Toon Geurts attended each year until his death in 2007. He retold his story, objectively and realistically to his son and grandson. “The ordinary German soldiers did as they were ordered. Much the same as the Dutch soldiers did.”