LIEFDES IN TIJDEN VAN OORLOG

Schrijver
Hannie Visser-Kieboom
Locatie
Hoogstraat 38, Werkendam (8 mei 1945)
Thema
Bezetting

“O, schat je kunt wel begrijpen dat het een zware tijd is geweest, nooit heb ik iets gehoord. Zoo werd ik iedere dag gepijnigd, tot ik je heerlijke brief ontving. O, lieveling ik ben nu zoo gelukkig. Honderdduizend zoenen van je altijd liefhebbende Aria”. De eerste brief van haar geliefde Karel van de Werken uit Sprang-Capelle, nadat ze meer dan zes maanden van elkaar waren gescheiden, was voor Aria Colijn (1919-1990) uit Almkerk een godsgeschenk.

Karel bleef in het najaar van 1944 achter in het bevrijde Brabant, terwijl Aria het laatste half jaar van de oorlog in het nog bezette Land van Heusden en Altena woonde. Een half jaar langs het oorlogsfront, vol ontberingen, gevechten en een evacuatie van het gezin Colijn naar Werkendam, Aria noteert het iedere dag in haar dagboek. En dan eindelijk op 9 mei 1945 een brief van haar geliefde Karel. Snel schrijft ze hem terug.

Kaalgeschoren

Terwijl Aria de liefdesbrief van haar Karel leest en herleest, is voor Dina Verheij (1921-1969) uit Werkendam de hel losgebroken. Kaalgeschoren en beklad met menie, wacht zij in gevangenschap in Fort Bakkerskil angstig op nog meer wreedheden. Haar gedachten gaan terug naar oktober 1944.

Door de waarnemend burgemeester van Werkendam wordt ze gevorderd om huishoudelijk werk te verrichten voor de Duitse Wehrmacht op Fort Altena, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Ze ontmoet daar voor het eerst Feldwebel Grose en na het wat saaie huishoudelijk werk mag ze tolkdiensten voor hem verrichten. Feldwebel Grose wordt al snel bevorderd tot Ortskommandant in Werkendam; samen met zijn soldaten neemt hij begin 1945 zijn intrek in een café op de Sasdijk in Werkendam. Dina is dan al hopeloos verliefd op de Duitse militair en al snel deelt ze het bed met hem.

Er kan nog meer af

Hun liefde houdt stand tot de bevrijding op 5 mei. Maar na Bevrijdingsdag geen liefdesbrieven voor Dina, zoals Aria die wel kreeg van haar geliefde Karel. Hoewel ze beiden de laatste maanden van de oorlog in Werkendam woonden, weten we niet of Aria en Dina elkaar persoonlijk kenden. Aria weet wel wie Dina is. In haar dagboek lezen we op 8 mei over het lot van Dina als moffenmeid.

Werkendam, Dinsdag 8 mei 1945

“Ze hadden Dina Verheij gehaald, een meid die met de Duitsers gehoerd heeft, dat was een feest. Heel Werkendam hing er achter en maar zingen. Ze zag heel wit en durfde nog wel te lachen. We joelden en zongen, erachter liep een paar met een schaar in de hand en telkens staken ze die omhoog. Eindelijk waren we onder gejuich bij het gemeentehuis aangekomen en daar werd ze in de deur gezet. Iedereen kon haar goed zien, toen namen ze de schaar en het scheerapparaat en begonnen te knippen en de omstanders juichten. Er kan nog meer af, er kan nog meer af, ze brulden het uit. Ze stonden wel met vijf mannen aan een kop te knippen, toen kwam ook nog een pot met rooie menie voor den dag en ze kregen een hakenkruis dwars over hun hoofd en hun gezichten. Een vrouw mocht haar haat ook nog koelen op Dina Verheij en heeft haar flink onder besmeurd en haar hart eens gelucht. Want voor zulke slechte meiden hebben wij vijf lange jaren onze mond moeten houden”.

Dina Verheij werd verhoord en vanwege een geslachtsziekte ‘Op last van behandelend geneesheer te Gorinchem’ in quarantaine gesteld. Op 24 juli 1945 is ze uit quarantaine ontslagen en vrijgelaten door de militaire commissaris te Sleeuwijk. Pas op 20 mei 1948 volgde het besluit van de politieke rechtbank, district Den Bosch, dat ze ‘onvoorwaardelijk buiten vervolging is gesteld’. Haar Duitse geliefde zag ze nooit meer terug. Op 3 juni 1949 trad ze in het huwelijk met Arie Spek uit Streefkerk, nog later huwde ze met C. Kok te Gorinchem. Ze overleed 27 januari 1969. ‘Bedroefd geef ik u kennis dat na een leven vol zorg en toewijding voor allen die haar dierbaar waren, van mij is heengegaan mijn geliefde vrouw’ zo lezen we op haar rouwkaart. In beide huwelijken bleef Dina kinderloos. Aria Colijn huwde haar geliefde Karel van de Werken op 9 februari 1949; samen kregen ze drie dochters.

Historisch kader 'Moffenmeisjes'

‘Moffenmeiden’ of zelfs ‘moffenhoeren’ heetten ze: de 140.000 Nederlandse meisjes en vrouwen die tijdens de bezetting een relatie hadden met een Duitser. Van deze meisjes raakten er ongeveer 14.000 zwanger van hun Duitse liefde. De bevrijding was – ook in Brabant – voor duizenden van deze vrouwen geen feest. Zij werden in hun dorp of stad opgepakt, kaalgeknipt en vaak onder luid gejuich in een kar door de straten gereden.

Lees hier meer over de behandeling van moffenmeisjes na de bevrijding: https://www.tweedewereldoorlog.nl/themas/wereldwijde-schaal-conflict/bevrijding/bevrijding-nederland/vergelding/vriendinnen-van-duitsers/

FOTO’S

Links: Barendina Verheij (Afbeelding: Historische Vereniging Werkendam en De Werken c.a.)
Rechts: Aria Colijn. (Afbeelding: Ali Leenders)

Bekijk nog meer verhalen in dit thema

← COOLEN V. VAN DOORNE, A NATIONWIDE FEUD OP DE TREIN NAAR EEN BETER LEVEN →

LOVE IN TIME OF WAR

Author
Hannie Visser-Kieboom
Location
Hoogstraat 38, Werkendam (8 May1945)
Theme
Occupation

“Oh darling, you will understand that it has been a difficult time, I never heard from you. It was torture, until I received your wonderful letter. Oh sweetheart, I am so happy now. One hundred thousand kisses from your always loving Aria”. The first letter from her beloved Karel van de Werken from Sprang-Capelle, after being separated for over six months, was a godsend for Aria Colijn (1919-1990) from Almkerk.

In the autumn of 1944, Karel stayed behind in the liberated province of Brabant, while Aria lived in the still occupied Land of Heusden and Altena during the last six months of the war. Six months of hardships along the battlefront, fighting and an evacuation to Werkendam for the Colijn family; Aria recorded it all in her dairy. Finally, the letter from her beloved Karel arrived on 9 May 1945. She wrote back to him as quickly as possible.

Bald

While Aria read and reread the love letter from her Karel, all hell broke loose for Dina Verheij (1921-1969) from Werkendam. Shaved and covered with paint, she anxiously awaited more cruelties while imprisoned in Fort Bakkerskil. Her thoughts returned to October 1944.

The acting mayor of Werkendam sent her to do some chores for the German Wehrmacht at Fort Altena, part of the Nieuwe Hollandse Waterlinie (New Dutch Water Defence Line). It was there that she first met Feldwebel Grose and after the somewhat boring chores she was allowed to help him with interpreting services. Feldwebel Grose was soon promoted to Ortskommandant in Werkendam; together with his soldiers he took up residence in a café on the Sasdijk in Werkendam in early 1945. Dina was already hopelessly in love with the German commander and it didn’t take long before they shared a bed.

Take off more

Their love survived until the liberation on 5 May. There were no more love letters for Dina after Liberation Day, in contrast to Aria, who then received hers from her beloved Karel. Although they both lived in Werkendam during the last months of the war, we do not know if they knew each other personally. Aria did know who Dina was. On 8 May, she wrote about Dina’s fate as a ‘Kraut girl’ in her diary.

Werkendam, Tuesday 8 May 1945

“They picked up Dina Verheij, a girl who whored around with the Germans, it was great fun. The whole of Werkendam followed them and sang. She was white as a sheet and still dared to smile. We booed and sang, and behind her were a few people with scissors in their hands, which they raised in the air all the time. Finally we reached the town hall, accompanied by loud cheering, and she was placed in the doorway. Everybody could see her, they took the scissors and the shaver and started cutting her hair whilst the bystanders cheered. Take off more, take off more, they screamed. There were five men cutting each girl’s hair and then a pot of red paint appeared and they drew swastikas across their heads and faces. One woman was allowed to vent her hatred on Dina Verheij and covered her in paint. Because we had to keep our mouths shut for these wicked girls for five long years”.

Dina Verheij was interrogated and quarantined by a doctor from Gorinchem due to a venereal disease. She was released from quarantine on 24 July 1945 and was granted freedom by the military commissioner in Sleeuwijk. It was only on 20 May 1948 that the decision of the District Court in ‘s-Hertogenbosch (Den Bosch) followed and she was ‘unconditionally dismissed from prosecution’. She never saw her German lover again. On 3 June 1949 she married Arie Spek from Streefkerk and later on she married C. Kok from Gorinchem. She passed away on 27 January 1969. Her mourning card said, ‘It is with great sadness that I inform you of the passing of my beloved wife after a life full of care and devotion for all those dear to her’. Dina remained childless in both marriages. Aria Colijn married her beloved Karel van de Werken on 9 February 1949; together they had three daughters.