COOLEN VS. VAN DOORNE: EEN LANDELIJKE DORPSREL

Locatie
Eindhoven/Deurne

Schrijver
Piet Snijders

Nadat Hitler-Duitsland in mei 1940 ons land had overrompeld, stond elke Nederlander voor de keuze: verzet tegen de Nieuwe Orde, je daarbij neerleggen, of samenwerken. Een keuze tussen een later ‚goed‘ of ‚fout‘ met duizend tinten grijs daartussen. Zij die met de Duitsers heulden, moesten zich na de oorlog verantwoorden. In Deurne leidde dat tot een pikante dorpsrel, die landelijk de aandacht trok.

Antoon Coolen (1897-1961), gerespecteerd schrijver in Nederland en Duitsland, woont tot 1937 in Deurne. Hij behoort tot de dorpselite, net als grootindustrieel Hub van Doorne, grondlegger van DAF. Vóór de oorlog kunnen beide heren het goed met elkaar vinden. Coolen’s verhuizing naar Waalre doet daar niets aan af.

Dan komt de Duitse inval. Antoon Coolen verafschuwt de Nazi‘s en hun praktijken. Ze proberen pers en kunstenwereld te breidelen met hun Kulturkammer, waarvan ook alle kunstenaars en auteurs lid móeten worden. Volksschrijver Coolen ontwijkt dat ravijn met ’een handigheidje’: hij verklaart zich schrijver-af. Daardoor drogen zijn inkomsten op.

In 1943 zoekt Coolen een uitweg uit zijn benarde situatie door te solliciteren naar het burgemeestersambt in Waalre. Van de Nederlandse autoriteiten mag hij, maar de Duitsers achten hem ongeschikt. In mei 1944 dreigt voor Coolen gedwongen tewerkstelling in Duitsland en duikt hij onder. Voor straf wordt zijn gezin op straat gezet en zijn inboedel kort en klein geslagen.

Fabrikant Hub van Doorne heeft van dit soort ongemakken geen hinder. Hij fêteert de Duitsers in zijn Lido-restaurant in Mierlo en sleept gedurende de oorlog mooie orders binnen. Het gaat de industrieel voor de wind. Coolen ergert zich daaraan. Ook steekt het hem, dat Van Doorne in 1941 bij het Nieuwsblad van Deurne een Duits­gezinde redacteur in het zadel helpt. Hijzelf sluit zich aan bij De Vrije Pers, een blad dat vanaf 1943 wordt uitgebracht door het Deurnese verzet.

Na de bevrijding in 1944 wordt het Nieuwsblad van Deurne verboden en wil De Vrije Pers verder als Deurnesche Courant, met Antoon Coolen als uitgever. Maar nog voordat de persen draaien, steekt een machtig trio in Deurne de nieuwe krant de loef af met een ander nieuw weekblad, Het Licht. Ani­mators zijn H. van Doorne, industrieel; R. Lambooy, burgemeester en A. Witlox, pastoor. Als ’Mijnheer Hub’ vervolgens voorzitter wordt van het Oranje-comité, slaan bij Coolen de stoppen door. In een gerucht­makende lokale krantenstrijd beschuldigt hij de fabrikant van collaboratie tijdens de bezetting. ˝Degenen die integer zijn gebleven zijn alles kwijt en de schipperaars zijn rijk geworden˝, foetert hij.

Coolen gaat bij herhaling zo hevig tekeer, dat Hub van Doorne hem en zijn medewerkers wegens laster en smaad voor de rechter daagt. Hij eist een schadevergoeding van honderdduizend gulden in totaal. Maar tijdens de rechtszitting in 1946 staaft Coolen zijn aantijgingen met schriftelijk bewijs, hem toegespeeld door DAF-personeel. Ook toont hij Van Doorne’s vriendschappelijke contacten met Duitse leger­officieren aan. Rechtbankpresident mr. Schellenbach wijst de aanklacht wegens smaad en laster dan ook af en veroordeelt Coolen c.s. ’slechts’ wegens enkelvoudige belediging. Op advies van hooggeplaatste vrienden gaat Hub van Doorne niet in beroep.

Gesterkt door de uitspraak richt Antoon Coolen zijn pijlen nu in de Eindhovense Zuiveringsraad – waarvan hij al langer lid is – op Van Doorne, maar vergeefs. In 1947 stapt hij gedesillusioneerd uit de raad. Coolen weigert collaboratie van ’kleine luiden’ te veroordelen waar ’groot industriëlen’ vrijuit gaan.

Antoon Coolen overleed in 1961 aan een hartaanval, nadat hij een maand eerder uit de trein was gevallen. Dr. Hub van Doorne overleed in 1979 als ereburger van Deurne én Noord-Brabant.

Antoon Coolen (Afbeelding: Collectie Waalres Erfgoed, z.j.)
dr. Hub van Doorne

COOLEN V. VAN DOORNE, A NATIONWIDE FEUD

Locatie
Eindhoven/Deurne

Schrijver
Piet Snijders

After Hitler had overwhelmed the Netherlands in May 1940, every Dutch person was faced with a choice: resist against the Neuordnung (New Order), accept the situation, or collaborate. This choice would later be seen to be ‘good’ or ‘bad’ with a thousand shades of grey in between. Anyone who sided with the Germans would have to justify themselves after the war. This led to a bitter feud in the town of Deurne which attracted nationwide attention.

Antoon Coolen (1897-1961) was a respected writer in the Netherlands and Germany and lived in Deurne until 1937. He was one of the elite of the town, as was Hub van Doorne, the founder of DAF. Before the war both men knew and liked each other well, and when Coolen moved to Waalre that did not change.

Then came the German invasion. Antoon Coolen despised the Nazis and their practices. They tried to gain control of the press and artists with their Kulturkammer (Chamber of Culture) which all artists and writers would have to join. Coolen evaded that pitfall with a ‘ruse’: he declared himself to be no longer a writer, which meant his source of income dried up. In 1943 he tried to find a way out of this situation by applying for the office of mayor in Waalre. The Dutch authorities approved but the Germans found him unsuitable. In May 1944 forced labour in Germany threatened Coolen and he went underground. As a punishment his family were thrown out onto the street and his home was ransacked.

Manufacturer Hub van Doorne was not inconvenienced by such things. He entertained the Germans in his Lido Restaurant in Mierlo and won many lucrative orders during the war. Things were going well for the industrial magnate and this annoyed Coolen. He was also upset about the fact that Van Doorne had appointed a pro-German editor to the Nieuwsblad van Deurne newspaper in 1941. Coolen joined De Vrije Pers (The Free Press), a paper that from 1943 was published by the resistance in Deurne.

After liberation in 1944 the Nieuwsblad van Deurne was banned and De Vrije Pers continued under the new name of the Deurnesche Courant, with Antoon Coolen as publisher. But just before the presses started running, a powerful trio in Deurne challenged the new paper with another new weekly, Het Licht (The Light). The forces behind this were H. van Doorne, manufacturer; R. Lambooy, mayor and A. Witlox, pastor. When ‘Mr Hub’ went on to become president of the local ‘Orange Committee’, Coolen blew a fuse. In a controversial newspaper battle he accused the manufacturer of collaboration during the occupation. ‘Those who maintained their integrity have lost everything, while the captains of industry have become rich,’ he grumbled.

Coolen repeated this so intensely that Hub van Doorne and his staff took him to court for defamation and slander. He demanded damages of one hundred thousand guilders in total. But during the court proceedings in 1946 Coolen substantiated his accusations with written evidence which had been leaked to him by DAF workers. He also showed that Van Doorne had befriended German army officers. Court president Mr. Schellenbach rejected the charge of defamation and slander and reprimanded Coolen for ‘simple’ insult. On the advice of highly influential friends, Hub van Doorne did not appeal

Encouraged by the verdict, Antoon Coolen set his sights in the Eindhovense Zuiveringsraad (Purification Board) – where he had been a member for some time – onto Van Doorne, but in vain. He resigned from the board in 1947, disillusioned. Coolen refused to condemn collaboration by ‘little people’ while ‘great industrialists’ had their own way.

Antoon Coolen died in 1961 from a heart attack, having fallen out of a train a month earlier.  Dr. Hub van Doorne died in 1979 as honorary citizen of Deurne and of North Brabant.

Antoon Coolen

dr. Hub van Doorne

PARTNERS